آموزش بررسی وجود فایل در PHP با تابع file_exists

اینجاست که تابع قدرتمند و ساده‌ file_exists() وارد میشه و کمک می‌ کنه قبل از هر کاری، وجود فایل یا پوشه رو بررسی کنی و از بروز خطاهای غیرمنتظره جلوگیری کنی .

توی این مقاله یاد می‌ گیرید چطور با روش‌ های ساده و حرفه‌ ای، وجود فایل‌ در PHP بررسی کنید و برنامتون رو مطمئن و بدون خطا اجرا کنید.

تابع file_exists() در PHP چیست؟

تابع file_exists() بررسی می‌ کنه که مسیر مورد نظر (فایل یا پوشه) وجود داره یا نه و فقط یکی از دو مقدار بولی برمی‌ گردونه :

• true اگر وجود داشته باشه

• false اگر وجود نداشته باشه

$file = "example.txt";
if (file_exists($file)) {
    echo "File $file exists!";
} else {
    echo "File $file not found.";
}

نکته: این تابع هم برای فایل‌ ها و هم برای دایرکتوری‌ ها (پوشه‌ ها) کاربرد داره. یعنی باهاش می‌تونی مسیر یه پوشه رو هم چک کنی:

آموزش نحوه بررسی وجود فایل در PHP

گاهی توی پروژه‌ هات لازمه بدونی یه فایل یا پوشه واقعاً وجود داره یا نه، قبل از اینکه بخوای روش عملی انجام بدی. تابع file_exists() فقط مخصوص فایل نیست بلکه مسیر پوشه‌ ها رو هم می‌ تونی باهاش بررسی کنی:

$file = "example.txt";
if (file_exists($file)) { 
echo "File $file exists!";
} else { 
echo "File $file not found.";
}

نکته حرفه‌ ای:

طبق تجربه شخصی من توصیه میکنم که برای اطمینان بیشتر از نوع مسیر، از ترکیب file_exists() با توابع is_file() یا is_dir() استفاده کنی تا بفهمی مسیرت دقیقاً فایل هست یا پوشه:

$dir = "uploads/";
if (file_exists($dir)) { 
echo "The folder '$dir' exists.";
} else { 
echo "The folder '$dir' does not exist.";
}

تفاوت مسیر نسبی و مطلق در بررسی فایل‌ ها

یکی از اشتباهات رایج در استفاده از file_exists()، اشتباه گرفتن مسیر نسبی (relative path) با مسیر مطلق (absolute path) است. برای مثال، مسیر نسبی بر اساس محل اجرای اسکریپت فعلی بررسی میشه اما مسیر مطلق همیشه از ریشه‌ سیستم فایل شروع میشه، مثلاً:

// Relative path
file_exists("data/config.json");

// Absolute path
file_exists("/var/www/html/data/config.json");

تجربه‌ شخصی:

تو پروژه‌ هایی که مسیرها پویا (dynamic) هستن، همیشه پیشنهاد می‌ کنم از __DIR__ استفاده کنید تا مسیرها دقیق‌تر باشن:

$configPath = __DIR__ . "/data/config.json";
if (file_exists($configPath)) { 
echo "Config file found!";
}

نکات حرفه‌ ای و بهترین شیوه‌ ها (Best Practices)

1. برای تشخیص نوع مسیر از توابع کمکی استفاده کن:

   • is_file(): بررسی کنه مسیر واقعاً فایل باشه

   • is_dir(): بررسی کنه مسیر یه پوشه باشه

   if (is_file($path)) echo "It's a file!";
   if (is_dir($path)) echo "It's a directory!";
   
   

2. دسترسی‌ ها (permissions) رو جدی بگیر.
   اگه PHP به یه فایل دسترسی خوندن یا نوشتن نداشته باشه، حتی اگه اون فایل وجود داشته باشه، ممکنه نتیجه‌ false بگیری.

3. کش سیستم فایل (File Cache):
   بعضی وقتا PHP نتیجه‌ بررسی فایل‌ ها رو کش می‌ کنه. برای اطمینان از بررسی مجدد، میتونی از clearstatcache() استفاده کنی.

   clearstatcache();
   file_exists("example.txt");
   

4. ورودی‌ های کاربر رو اعتبارسنجی کن.
   هیچ‌ وقت مسیر فایل رو مستقیم از کاربر نگیر چون ممکنه منجر به Directory Traversal Attack بشه.

چند مثال کاربردی برای بررسی وجود فایل در PHP

1- بررسی چند فایل پشت‌ سر‌ هم :

تو پروژه‌ های آپلود یا مدیریت فایل، ممکنه بخوای چند مسیر رو با هم چک کنی :

$files = ["file1.txt", "file2.txt", "images/photo.jpg"];
foreach ($files as $f) {
echo file_exists($f) ? "? $f exists\n" : "? $f not found\n";
}

2- اگه فایل لاگ نبود، بسازش:

یه مثال حرفه‌ ای‌ تر برای برنامه‌ نویسای باتجربه‌ تر:

$logFile = "logs/app.log";
if (!file_exists($logFile)) { 
if (!file_exists(dirname($logFile))) { 
mkdir(dirname($logFile), 0755, true); 
} 
file_put_contents($logFile, "### Log Start ####\n");
}
echo "The log file is ready!";

بهترین روش:

قبل از هر file_put_contents() در پروژه‌ های بزرگ، بررسی وجود فایل و مجوزها همیشه یک قدم هوشمندانه‌ ست.

خطاهای رایج و نکات امنیتی

• مسیر اشتباه یا تفاوت حروف بزرگ و کوچک تو سیستم‌ عامل‌ های حساس (مثل Linux) باعث خطا میشه.

• اگه فایل رو حذف کردی و بلافاصله file_exists() زدی، ممکنه هنوز نتیجه‌ true بده (به خاطر کش).

• برای امنیت بیشتر، همیشه از مسیرهای کنترل‌ شده و ثابت استفاده کن.

بینش حرفه‌ ای: چرا بررسی وجود فایل این‌ قدر مهمه؟

تو سیستم‌ های واقعی بررسی وجود فایل فقط برای جلوگیری از خطا نیست بلکه بخشی از طراحی مقاوم (Robust Design) محسوب میشه .

خیلی از خطاهای ناگهانی که توی پروژه‌ های واقعی رخ میدن در واقع نتیجه‌ غفلت از همین بررسی ساده هستن. تو پروژه‌ های حرفه‌ ای، معمولاً پیش از هر نوع تعامل با فایل‌ ها، این سه مرحله رعایت میشه:

1. بررسی وجود مسیر (file_exists)

2. بررسی نوع مسیر (is_file یا is_dir)

3. بررسی مجوزها (is_readable, is_writable)

سخن آخر

تابع file_exists() شاید در نگاه اول خیلی ساده به نظر بیاد، اما همین تابع کوچیک می‌ تونه تفاوت بین یه کد مطمئن و یه پروژه‌ پر از خطا باشه. خیلی وقتا برنامه‌ نویسا مستقیم سراغ باز کردن یا ویرایش فایل میرن، بدون اینکه مطمئن بشن اون فایل واقعاً وجود داره یا نه و همین باعث خطاهای ناگهانی، صفحات خالی یا حتی از کار افتادن بخشی از سایت میشه.